Toskania to duży i bardzo zróżnicowany region. Ma prawie 23 tysiące km2 i ponad 3,5 mln mieszkańców. Na północy i wschodzie wznoszą się pasma górskie, środek i południe Toskanii to zasadniczo łagodne wzgórza, część zachodnia graniczy z Morzem Tyrreńskim i Liguryjskim, a wybrzeże ma długość niemal 400 km. Największe miasto i stolica Toskanii to Florencja, z nieprzebraną liczbą zabytków. Inne większe i słynne miasta historyczne: Siena, Piza, Lukka, Arezzo. Poza tym warte zwiedzenia są charakterystyczne małe miasteczka rozsiane po całym terenie, ale szczególnie w Val d’Orcia, Valdichiana (Pienza, Montepulciano, Bagno Vignoni) oraz w centrum (San Gimignano, Volterra). Archipelag toskański liczy 7 większych wysp i kilka malutkich. Jak widzicie, jest tu co robić!
Baza noclegowa w Toskanii
Co jest lepsze: przenoszenie się z miejsca na miejsce czy baza noclegowa w jednym miejscu? Na to pytanie nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Rozważcie sami wady i zalety.
Pierwsza opcja, czyli wynajem pokoju lub mieszkania na jedną albo dwie noce:
- zazwyczaj jest drożej
- raczej pokoje niż mieszkania, bo właściciele mieszkań wolą dłuższe okresy ze względu na koszt sprzątania
- konieczność ciągłego pakowania się i rozpakowywania, szukania parkingu, co zajmuje cenny czas
- można zwiedzić większy obszar Toskanii
- więcej różnorodnych restauracji w zasięgu
Druga opcja, czyli kwatera w jednym miejscu:
- zazwyczaj jest taniej
- łatwiej znaleźć mieszkanie z dobrze wyposażoną kuchnią
- nie traci się czasu na pakowanie i przenoszenie się z miejsca na miejsce
- mniejszy obszar dostępny do zwiedzania w czasie jednodniowych wycieczek
- można trafić na miejsce, które nam nie będzie odpowiadać z jakichś powodów
Generalnie polecam raczej zatrzymanie się w jednym miejscu, ewentualnie dwóch i zaplanowanie zwiedzania w okolicach. Toskania ma tyle do zaoferowania, że niemalże w każdej lokalizacji można znaleźć warte uwagi atrakcje w odległości kilkudziesięciu kilometrów, wystarczające, żeby wypełnić tydzień. Polecam wyjazd do Toskanii samochodem albo też wynajęcie samochodu na lotnisku. Bez auta nie zwiedzi się małych miejscowości i nie zobaczy najpiękniejszych krajobrazów, z których ten region tak słynie.
Plan pobytu w Toskanii – jeden tydzień w centrum regionu, dość blisko morza
Wybierzmy najpierw bazę noclegową. Niech to będą okolice Volterry i San Gimignano. Gorąco polecam agroturystyki z basenem u Polaków koło miasteczka Montecatini Val di Cecina:
Gdzie można stąd pojechać i co zwiedzić w ciągu tygodnia w rytmie slow?
1) Volterra + San Gimignano – dwa arcyciekawe miasteczka w Toskanii środkowej. San Gimignano słynie głównie ze średniowiecznych domów wieżowych, których zachowało się tu aż kilkanaście! Z ich powodu San Gimignano nazywane jest Manhattanem średniowiecza, bo z daleka wygląda jak współczesne miasto pełne wieżowców. Trzeba tu też zobaczyć główny plac miejski z przepiękną studnią, wejść do kolegiaty ozdobionej wspaniałymi freskami, do kościoła Sant’Agostino również z cyklem malowideł autorstwa niezrównanego Benozza Gozzoli. San Gimignano chwali się posiadaniem najlepszej lodziarni na świecie – powinniście sami sprawdzić, czy tak jest rzeczywiście. Gelateria Dondoli mieści się w centrum miasta. Więcej o San Gimignano we wpisie: San Gimignano – miasto wież i fresków.
Volterra leży ok. 30 km od San Gimignano, na wzgórzu. To miasto Etrusków i alabastru. Wyróżnia się imponującymi średniowiecznymi pałacami, warsztatami, gdzie pracują rzemieślnicy wykonujący przedmioty z alabastru, zapierającymi dech pejzażami rozciągającymi się z murów obronnych. Volterra ma też świetne muzeum sztuki etruskiej.
Do San Gimignano i Volterry najlepiej dojechać wcześnie rano albo późnym popołudniem, żeby uniknąć tłumów. Są wyznaczone parkingi płatne.
Odległość od Montecatini – Volterra ok. 15 km, San Gimignano ok. 40 km
2) Wybrzeże. Toskańskie wybrzeże obfituje w plaże piaszczyste, żwirkowe oraz skałki. W okolicach Montecatini Val di Cecina jest wiele plaż bezpłatnych, piaszczystych. W lipcu i sierpniu będą zwykle zatłoczone, ale zawsze da się znaleźć dla siebie miejsce, zwłaszcza, jeśli przyjedzie się rano. Fajne plaże w pobliżu Montecatini Val di Cecina można znaleźć w Vada, Marina di Cecina, Marina di Bibbona, Marina di Castagneto Carducci. Można wybrać się na cały dzień – warto wtedy jednak kupić parasol – albo wyskoczyć na plaże rano lub po południu na kilka godzin, żeby się poopalać i popływać. To duża przyjemność po zwiedzaniu. Więcej o toskańskich plażach: Plaże Toskanii.
Odległość od Montecatini – od 35 do 50 km
3) Siena + Monteriggioni – najpiękniejsze i najciekawsze z większych toskańskich miast średniowiecznych + osada całkowicie otoczona murami. Sienę można zwiedzić w ciągu jednego dnia, ale jeśli chce się obejrzeć również muzea, wspiąć na fasadę nieukończonej katedry czy też Wieżę Obżartucha, to trzeba tu spędzić więcej czasu… To miasto wspaniałe, bardzo charakterystyczne. Ma cudowny plac miejski, Piazza del Campo, otoczony pałacami, na którym dwa razy w roku odbywa się Palio, wyścig konny o długiej historii. Katedra sieneńska wraz z baptysterium to dzieła sztuki, których nie można pominąć. Tutaj dokładny plan zwiedzania Sieny.
Monteriggioni leży kilkanaście kilometrów od Sieny i warto tu wpaść na krótką wizytę. Jest to ufortyfikowana wioska, która zachowała się w stanie niemal oryginalnym, z otoczką murów obronnych i wież.
Odległość od Montecatini – Siena ok. 70 km, Monteriggioni ok. 55 km
4) Guardistallo, Casale Marittimo, Bolgheri i Aleja Cyprysów, Sassetta. Warto przejechać drogą w stronę wybrzeża, wstępując do kilku naprawdę uroczych zabytkowych miasteczek na wzgórzach, m.in. do Guardistallo czy Casale Marittimo. Spokojne, nieco na uboczu, z klimatycznymi knajpkami i ładnymi zaułkami są idealne na spacer i fotografowanie. Bolgheri jest bardziej popularne, ma sklepiki dla turystów, słynie z win oraz tzw. Viale dei Cipressi (Aleja Cyprysów), prostej jak strzała drogi łączącej Bolgheri z oratorium San Guido. Viale ma ok. 5 km i jest gęsto obsadzone wiekowymi cyprysami – jest ich ok. 2400. Unikalny, niezapomniany widok! Kolejnym miasteczkiem, do którego warto wjechać, jest Sassetta, malowniczo położona na wzgórzu, gęsto zabudowana kamienicami, poprzecinana uliczkami i schodkami. Są miasteczka piękniejsze od Sassetty, ale tylko ona posiada tyle niezwykłych rzeźb różnych artystów, które stoją pod gołym niebem, zdobią fasady domów, wyłaniają się z podwórek. To przykład miasteczka, gdzie sztuka na trwałe wpisała się w codzienność.
Odległość od Montecatini – od 20 do 80 km.
5) Piza + Lukka. Dwa miasta, które można obejrzeć w ciągu jednego dnia. Do Pizy najlepiej przyjechać rano, kiedy nie ma jeszcze tłumów. Warto zwiedzić zabytki na Placu Cudów, czyli katedrę, baptysterium i przynajmniej spojrzeć na Krzywą Wieżę. Spacer przez miasto do rzeki Arno pozwoli zobaczyć całkiem urokliwe uliczki i place tego niedocenianego miasta. Nad rzeką stoi ciekawy kościółek Santa Maria della Spina.
Lukka jest cudownym miastem, po którym warto spokojnie pospacerować, wejść na wały obronne, po których biegną zacienione ścieżki, zwiedzić katedrę, kościół San Michele na dawnym rzymskim forum i koniecznie pójść na niezwykły owalny plac, Piazza dell’Anfiteatro.
Odległość od Montecatini – Lukka ok. 70 km, Piza ok. 65 km
6) Florencja – w jeden dzień obejrzy się to miasto tylko powierzchownie, ale to stolica Toskanii, więc polecam przyjechać. Można sobie zaplanować kilkugodzinny spacer, obejrzenie wewnątrz jednego czy dwóch kościołów albo po prostu powłóczyć się ulicami w centrum, zjeść lunch na Mercato Centrale, lody w dzielnicy Oltrarno, fotografować fasady, widoki, ludzi.
Odległość od Montecatini – Florencja ok. 100 km
7) San Galgano. Przepiękne opactwo cysterskie położone niedaleko miasteczka Chiusdino. Kościół nie ma dachu, więc robi niesamowite wrażenie. Raj dla fotografów. Warto zajrzeć też do położonej niedaleko średniowiecznej kaplicy San Galgano a Montesiepi, gdzie przechowywany jest miecz świętego, wbity w skałę.
Odległość od Montecatini – opactwo San Galgano ok. 70 km
Plan pobytu w Toskanii – jeden tydzień na południu, w rejonie Val d’Orcia
Druga propozycja z bazą noclegową koło Montepulciano. Tutaj polecam na nocleg klasyczną agroturystykę z basenem, restauracją i centrum SPA.
Gdzie warto pojechać i co zobaczyć?
1) Pienza + Montepulciano.
Dwa najbardziej znane z małych miasteczek Toskanii. Pienza zwana jest renesansowym miastem idealnym, miastem utopijnym. Jej historia jest ściśle związana z papieżem Piusem II, urodzonym w wiosce Corsignano tuż obok dzisiejszej Pienzy. To on wymarzył sobie miasto idealne. Zlecił projekt i przebudowę Corsignano architektowi Bernardowi Rossellino, który przez niecałe 4 lata, do niespodziewanej śmierci papieża w 1464 roku, zdołał wykonać na tyle dużo prac, że miasto zaistniało. I budzi zachwyt. Ma harmonijny plac pod wezwaniem Piusa II, przy nim jasną katedrę i imponujące pałace. Uliczki Pienzy pełne są kwiatów, zadbane, a widoki z murów miejskich na Val d’Orcia należą do najwspanialszych w Toskanii. Jest tu mnóstwo sklepów z pamiątkami, winem oraz serami pecorino. Pienza jest zwykle pełna turystów, ale nie można jej pominąć, zwiedzając Toskanię. Warto przejść się też do Corsignano, z którego pozostał piękny romański kościół.
Montepulciano to miasto wina, słynie głównie z win czerwonych Rosso di Montepulciano i Nobile di Montepulciano. Montepulciano położone jest na wzgórzu, więc podczas spaceru można podziwiać typowe toskańskie winnice i łagodne wzgórza wokoło. Przy głównym placu Piazza Grande stoi katedra z nieukończoną fasadą (budowana w XVI i XVII wieku w miejscu starszej budowli, z której została dzwonnica) oraz jeden z najstarszych ratuszy miejskich w Toskanii, wybudowany w XIII wieku – można wejść na jego wieżę, skąd rozciąga się szeroki widok na Valdichianę, Val d’Orcia aż po Jezioro Trazymeńskie i Monte Amiata.
Odległości od agroturystyki – Montepulciano ok. 4 km, Pienza ok. 20 km
2) Siena drogą przez Asciano.
Do Sieny wiedzie cudowna droga wśród pól pszenicy i niewysokich pagórków, gdzie można zatrzymywać się dosłownie co kilka kilometrów na sesję zdjęciową. Trzeba jechać przez San Giovanni d’Asso i Asciano. Nie spieszcie się, bo ten krajobraz wart jest przystanków i zapatrzenia się.
Siena to drugie najważniejsze miasto Toskanii, po jej stolicy, Florencji. Siena jest niewielka, średniowieczna, ponieważ jej rozwój bardzo zwolnił po klęskach, jakie dotknęły ją w XIV wieku, czyli po tragicznej epidemii dżumy i późniejszym zwycięstwie Medyceuszów w XVI wieku. W Sienie zachowały się zabytki wielkiej wagi, jak katedra, baptysterium, Palazzo Pubblico z Wieżą Obżartucha (Torre del Mangio). Wizytówką miasta jest przepiękny plac w kształcie muszli, Piazza del Campo, wyłożony czerwonawymi cegłami. Tu odbywa się najsłynniejszy w Toskanii wyścig konny, Palio. Warto wspiąć się na fasadę nieukończonej katedry i obejrzeć Museo Civico.
Odległość od agroturystyki – ok. 75 km.
3) Val d’Orcia + Bagno Vignoni + Bagni San Filippo.
Val d’Orcia to najbardziej znana i najpiękniejsza dolina w Toskanii albo i w całych Włoszech. Charakteryzuje się łagodnymi wzgórzami, po których biegną drogi i dróżki obsadzone smukłymi cyprysami. Te przepiękne krajobrazy inspirowały malarzy renesansu i późniejszych okresów, a dziś również reżyserów filmowych. W Val d’Orcia znajduje się też wiele ślicznych miasteczek, które zachowały średniowieczny charakter. Na wzgórzach rozrzucone są też pojedyncze gospodarstwa, które wpisują się w ten wyjątkowy krajobraz. Region słynie z lokalnych produktów, jak owcze sery pecorino, makaron pici (grube, ręcznie wyrabiane kluski), wędliny Cinta Senese (wieprzowa kiełbasa) oraz win. Val d’Orcia wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jeśli chodzi o pejzaże Val d’Orcia, to koniecznie trzeba pojechać drogą SP40, żeby zobaczyć zygzakowatą cyprysową drogę, zaprojektowaną najprawdopodobniej przez architekta krajobrazu, Cecila Pinsenta.
Jednym z miasteczek doliny jest Bagno Vignoni. To miejsce niezwykłe. Jego centralny plac zajmuje prostokątny zbiornik z gorącymi wodami termalnymi, które mają tu źródło. Poniżej miasteczka znajduje się Parco dei Mulini, czyli obszar, gdzie kanałami wyżłobionymi w kamiennym podłożu spływają wody termalne, tworząc kaskady i gromadząc się w naturalnych oraz sztucznych zbiornikach, a potem zasilając wody strumienia Orcia.
Bagni San Filippo to naturalne termy toskańskie, gorące źródła, które warto odwiedzić zwłaszcza w chłodniejszym okresie. Znajdują się w lesie, są darmowe.
Odległość od agroturystyki – Bagno Vignoni ok. 25 km, Bagni San Filippo ok. 30 km
4) Cortona + Le Celle.
Cortona to według legendy najstarsze miasto Italii. Założyli ją Etruskowie, niegdyś miała ogromne znaczenie jako jedno z dwunastu miast Ligi Etruskiej. Dziś jest to przyjemna miejscowość ze średniowiecznymi domami, fragmentami murów etruskich, fantastycznym trzynastowiecznym Palazzo Comunale przy Piazza della Repubblica i cudownym widokiem na Lago Trasimeno. Zwiedzanie Cortony utrudniają jednak niezwykle strome uliczki. Właściwie tylko jedna ulica w Cortonie, via Nazionale, biegnie poziomo. To tu kręci się więc większość turystów, tu mieszczą się bary, restauracje, lodziarnie i sklepy.
2 km od centrum Cortony znajduje się klasztor Le Celle, w którym mieszkał św. Franciszek i gdzie zachowała się jego cela. Prowadzi tu wąska droga wśród drzew, mało kto nią jeździ czy chodzi. Teren klasztoru spowija cisza. To miejsce modlitwy i spotkań religijnych, otwarte dla turystów, ale nie na nich nastawione. Dwunastowieczny kompleks budynków wtapia się w naturę, łączy ze skałami, kryje wśród drzew, schodzi nad strumień. Cela świętego Franciszka jest po prostu jaskinią wydłubaną w zboczu. Święty spał na wąskiej desce w płytkiej niszy w ścianie. Oj, łatwo tu uwierzyć, że naprawdę rozdał wszystkie dobra i oddał się całkowicie służbie Bogu i ludziom, cierpiąc nędzę i głód, jakich dziś nie potrafimy sobie nawet wyobrazić. A przy tym czuł się szczęśliwy.
Odległość od agroturystyki – Cortona 25 km
5) Arezzo + Monte San Savino + Lucignano.
Arezzo to największe miasto na wschodnich krańcach Toskanii. Zostało założone przez Etrusków i najprawdopodobniej było jednym z 12 ośrodków Ligi Etruskiej. Zachowały się tu fragmenty rzymskiego amfiteatru, średniowieczne pałace i kościoły, wspaniałe freski Piera della Francesca w kościele San Francesco. Warto wypić kawę na Piazza Grande, cudownym placu, przy którym wznosi się Loggia Vasariego i wieżowe kamienice o charakterystycznych dla Arezzo drewnianych balkonach. W najwyższym punkcie miasta wznosi się strzelista katedra i twierdza Medyceuszów. Jeśli wystarczy czasu, to po drodze z lub do Arezzo można wstąpić do Monte San Savino, przyjemnego miasteczka, gdzie można zobaczyć ciekawostkę, ogromną cysternę na wodę z XVI wieku oraz dziewiętnastowieczne więzienie w Palazzo di Monte. Kolejne miasteczko w tej okolicy to Lucignano. Jego kształt przypomina ósemkę. To senna miejscowość z kilkoma dobrymi restauracjami i ciekawym muzeum.
Odległość od agroturystyki – Arezzo 60 km, Monte San Savino, Lucignano
6) Chiusi + Castiglione del Lago.
Niewielkie Chiusi leży tuż przy granicy Toskanii i Umbrii. W czasach przed narodzeniem Chrystusa stanowiło potężny ośrodek, należało do Ligi Etruskiej, a jego półlegendarny król Porsenna wyprawiał się z wojskiem aż na Rzym. Rozglądając się dziś po cichym Chiusi, nie sposób sobie tego wyobrazić. Miasteczko posiada jedną z najstarszych katedr w Toskanii. Pochodzi z VI wieku, zbudowano ją niemal w całości z etruskich i rzymskich bloków kamiennych. Wyróżnia się przepiękną, prostą, jasną fasadą, opartą na czterech kolumnach. W budynku z prawej strony duomo mieści się Museo della Cattedrale, z którego wchodzi się do etruskich tuneli doprowadzających i filtrujących wodę, zwanych Labiryntem Porsenny. Nawet jeśli na powierzchni pali słońce, to w podziemiach panuje chłód, a nawet zimno. Do zwiedzania udostępniono około 120 metrów korytarzy. Dochodzi się nimi do cysterny rzymskiej i z niej wchodzi prosto na dzwonnicę, stojącą przed katedrą.
Castiglione del Lago położone jest nad Jeziorem Trazymeńskim, które należy już do Umbrii. Miasteczko ma charakterystyczny średniowieczny zamek, Rocca del Leone, z którego murów rozciągają się piękne widoki na jezioro. W Lago Trasimeno można się kąpać, nie ma zakazu, choć brzegi są raczej błotniste, porośnięte trawą. Z Castiglione można popłynąć na wyspy na jeziorze.
Odległość od agroturystyki – Chiusi 20 km, Castiglione del Lago 20 km
7) Monticchiello + San Quirico d’Orcia + Capella di Vitaleta + Sant’Anna in Camprena.
Kolejne miejscowości w malowniczej dolinie Val d’Orcia. Średniowieczne Monticchiello to miniaturka miasta z kościółkiem, głównym placykiem, kilkoma uliczkami. Właściwie wszystkie słowa dotyczące Monticchiello można by zdrabniać. Działa tu Teatro Povero, czyli Teatr Ubogich, przedsięwzięcie artystyczne, w którym udział biorą mieszkańcy. Więcej o Monticchiello we wpisie „Monticchiello koło Pienzy”. San Quírico d’Órcia to małe miasteczko oddalone o kilka kilometrów od Pienzy. Zobaczyliśmy je po raz pierwszy w upalny dzień podczas sjesty, nieruchome, bezwładne, opustoszałe. Trudno nam było uwierzyć, że wieczorem może się tak bardzo ożywić i wypełnić ludźmi. Główna ulica przecinająca San Quirico nosi imię Dantego i znajdują się przy niej wszystkie zabytki. Najważniejszy to dwunastowieczna kolegiata z przepięknymi portalami, obłożona trawertynem, który nawet w pochmurny dzień wydaje się lśnić w promieniach słońca. Kolejna świątynia to Chiesa di Santa Maria a Vitaleta w centrum przy Piazza Liberta oraz trzecia, urocza Santa Maria Assunta z XI wieku o ciemnym, bardzo prostym wnętrzu. Z Piazza Liberta prowadzi też główne wejście do ogrodów miejskich, Horti Leonini, założonych w XVI wieku.
Do obiektów absolutnie obowiązkowych do zobaczenia w Toskanii należy kapliczka Cappella della Madonna di Vitaleta na wzniesieniu w środku pola, widoczna z drogi między Pienzą a San Quirico.
W tych okolicy można zobaczyć właściwie wszystkie miasteczka, jak Castelmuzio, Petroio, Montefollonico, Montisi. Każde z nich jest pełne uroku, klimatyczne i warte krótkiego spaceru. Blisko Castelmuzio znajduje się przepiękny dawny klasztor Sant’Anna in Camprena. W 1996 roku w klasztorze kręcono niektóre sceny z filmu „Angielski pacjent”. Dziś w budynku klasztoru znajdują się pokoje do wynajęcia, ale kościół i refektarz można zwiedzać. Zachowały się w nim m.in. freski Sodomy, jeśli kogoś interesuje malarstwo toskańskie. Te okolice to absolutnie najpiękniejsze krajobrazy. Wszystko jedno, gdzie się udacie, będzie się wam podobać.
Odległość od agroturystyki – od 15 do 30 km
Zwiedzanie w rytmie slow
Pozwólcie sobie na zwiedzanie powolne, na delektowanie się wakacjami, na jedzenie w restauracjach od czasu do czasu, próbowanie win, lokalnych produktów, oglądanie obrazów, przypatrywanie się budynkom, ludziom, krajobrazom. Nie spieszcie się. Piano piano, jak mówią Włosi.
Wypożyczenie samochodu we Włoszech
Ze spraw praktycznych: żeby obejrzeć wspomniane miejsca, miasteczka, trzeba mieć samochód. Transport publiczny w Toskanii istnieje, ale koleją dojedzie się tylko do większych miast, a autobusy, z pewnymi wyjątkami, dostosowane są raczej do potrzeb młodzieży szkolnej. Jak wypożyczyć samochód, na co uważać przeczytacie we wpisie.
Jeśli jedziecie z Polski własnym samochodem, to zaplanujcie nocleg po drodze. Polecane hotele znajdziecie w artykule poniżej.
