Florencja w jeden dzień – miniprzewodnik

Florencja jest stolicą Toskanii i żeby głębiej zrozumieć ten region, trzeba ją koniecznie odwiedzić. Co do tego nie ma żadnych wątpliwości, choć zdania są podzielone w kwestii, ile czasu na Florencję należy przeznaczyć. Jeśli macie taką możliwość, przyjedźcie tu poza sezonem na cały tydzień, zimą, jesienią albo wczesną wiosną, kiedy jest chłodno, mniej ludzi, łatwiej się zwiedza, jest mniej kolejek, ulice nie są tak zatłoczone.

W tym wpisie skupię się jednak tylko na jednodniowym zwiedzaniu miasta, biorąc pod uwagę wszystkich tych, którzy na dłużej przyjechać nie mogą (na razie!), są w Toskanii po raz pierwszy i mają mnóstwo innych planów, a ogranicza ich czas. Jeden dzień pozwoli Florencję zobaczyć, przynajmniej z grubsza, tak, żeby mieć pojęcie o jej wielkości i znaczeniu historycznym oraz artystycznym.

„Florencja dla człowieka podróżującego świadomie – to zadanie niezmiernie trudne do podjęcia. (…) Aby poznać i pokochać Florencję, trzeba jednak trochę pochodzić, poszukać starych rzeczy między nowymi domami, zagłębić się w życie pośpieszne, handlowe, powierzchowne i mijające obojętnie to, co interesuje przede wszystkim nas.”

Jarosław Iwaszkiewicz, „Książka o Sycylii”, WL 1956

Do Florencji najwygodniej jest przyjechać pociągiem. Stacja kolejowa Santa Maria Novella znajduje się w centrum miasta i stąd można wszędzie dojść pieszo. Strona włoskich kolei ma adres trenitalia.it. We Florencji zatrzymują się też pociągi italotreno.it (dalekobieżne, szybkie) oraz autobusy (np. Flixbus). Jeśli zamierzacie przyjechać samochodem, to musicie liczyć się z korkami oraz ceną parkingu. Wielu turystów zostawia samochód poza centrum miasta na parkingu Villa Costanza (parcheggiovillacostanza.it) w Scandicci i później jedzie tramwajem (Tramvia). Jest to dość wygodne rozwiązanie. Parking znajduje się niedaleko zjazdu z autostrady A1. Dojazd tramwajem do stacji SMN zajmuje ok. 20 minut, bilet na tramwaj (1,7 €) można kupić w automacie, w kiosku na parkingu lub w aplikacji AT BUS.

Włosi polecają też we Florencji darmowe parkingi: parking przy via Nenni przy centrum handlowym Coop Ponte a Greve, parking przy via Andrea da Pontedera (przy stacji Tramvia Arcipressi), parking przy supermarkecie Coop via Talenti. Te trzy parkingi są blisko przystanków Tramvia. Są niestrzeżone. Kolejny to parking przy via Cassia, przy zjeździe z A1 (Firenze-Impruneta), stąd autobusem 37 do centrum. Również jest to parking niestrzeżony. Nigdy na tych parkingach nie byłam, informacje tylko z internetu.

W centrum Florencji można zaparkować na parkingu przy stacji SMN lub na wielu małych, prywatnych parkingach (oznaczonych często jako garage). Cena za dzień zaczyna się od około 25 €. W mieście trzeba bardzo uważać na strefę ZTL (Zona Traffico Limitato), za wjazd bez uprawnienia grozi mandat, który przyjdzie do Polski. Parkingi przy ulicach oznaczone białymi liniami przeznaczone są tylko dla mieszkańców. Miejsca oznaczone liniami niebieskimi są dla wszystkich – są płatne w parkometrach. Uważajcie na to, bo w innych miastach linie białe wskazują najczęściej miejsca darmowe. W niedziele parkingi są bezpłatne. Więcej informacji o parkingach znajdziecie, na przykład na stronie www.myparking.it

Zwiedzanie Florencji

Skoro już do Florencji przyjechaliśmy, wyszliśmy z dworca albo gdzieś szczęśliwie zaparkowaliśmy, możemy ruszyć na zwiedzanie.

Na mapkach znajdziecie propozycję trasy wiodącej od dworca Santa Maria Novella, uliczkami w okolicach Mercato Centrale, przez plac katedralny, plac przed kościołem Santa Croce, potem Piazza della Signoria, Ponte Vecchio na druga stronę Arno, tam Palazzo Pitti i powrót drugim mostem aż do kościoła Santa Maria Novella koło dworca. Trasa ma około 6 km, można ją oczywiście zmodyfikować wg uznania, niektóre punkty pominąć, inne dodać. Generalnie ten szlak pozwoli zobaczyć najważniejsze miejsca we Florencji, poznać nieco historię miasta i zanurzyć się w jego klimat. Mapki są dwie, trasa podzielona jest na dwie części.

Trasa od dworca Santa Maria Novella do placu Santa Croce

A-B
Od dworca kolejowego Santa Maria Novella kierujemy się w stronę Mercato Centrale. Jest to florencki targ mieszczący się w budynku z XIX wieku, zaprojektowanym przez włoskiego architekta Giuseppe Mengoniego. Żeby budowla mogła powstać, trzeba było wyburzyć istniejące tu domy, co było częścią tzw. Risanamento, czyli przebudowy Florencji w latach 1865-1895. Duża część historycznego centrum przeszła wówczas drastyczne zmiany, podyktowane nowymi potrzebami gospodarczymi i społecznymi, których zasadność różnie się ocenia. Mercato Centrale to bardzo popularne wśród turystów miejsce na lunch lub kolację – w hali na piętrze znajdują się różnorakie restauracje. Na parterze zaś są stoiska z lokalnymi produktami: winem, oliwą, warzywami, przetworami w słoiczkach, mięsem, rybami itd. Na ulicach wokół budynku rozciąga się również targ na wolnym powietrzu, Mercato San Lorenzo, z ofertą skierowaną głównie dla turystów. Kupimy tu m.in. wyroby ze skóry, ubrania, pamiątki, biżuterię. Jeśli zamierzacie robić tutaj większe zakupy, to oczywiście lepiej zostawić sobie targ na koniec zwiedzania, żeby później nie nosić ze sobą ciężaru. Targ i hala to miejsca pełne życia, zapachów, kolorów, warto tu przyjść, żeby zapoznać się z kupieckim duchem miasta – choć dziś dominują tu raczej obcokrajowcy.

C
Blisko targu stoi jeden z najbardziej znanych i znaczących kościołów Florencji, bazylika San Lorenzo (św. Wawrzyńca). Pierwszy kościół został wybudowany tutaj w IV wieku, poza murami miasta – warto pamiętać, że Florencja została założona przez Rzymian i miała klasyczny układ miasta rzymskiego, z decumanus, cardo, forum, z amfiteatrem poza murami, do czego dojdziemy w swoim czasie. Kościół San Lorenzo został przebudowany w XI wieku, a następnie w czasach renesansu. Głównym architektem został Filippo Brunelleschi, który zaprojektował nową bryłę kościoła oraz tzw. Starą Zakrystię. Późniejsze prace finansowali głównie Medyceusze, a kościół stał się ich kościołem rodzinnym. Drugą zakrystię, zwaną Nową, projektował Michał Anioł, a na tyłach kościoła wybudowano Kaplicę Książąt – oba miejsca powstały jako mauzolea dla rodu Medyceuszów. Fasada kościoła nie została nigdy ukończona i sprawia surowe wrażenie.

D
Palazzo Medici-Riccardi to wspaniały renesansowy pałac zaprojektowany dla Medyceuszów przez Michelozza (XV w.). Warto zatrzymać się tu na chwilę, by podziwiać harmonię trzypiętrowej fasady. Pałac słynie z cyklu fresków Benozza Gozzolego, pt. Pochód Trzech Króli w małej kaplicy, Cappella dei Magi.

E
Od pałacu Medici-Riccardi możemy przejść szeroką via dei Martelii prosto do placu katedralnego. Po drodze można zatrzymać się na przekąskę, kawę lub drinka w popularnym sklepie-barze-restauracji Eataly. Oferują szeroki wybór produktów, my kiedyś piliśmy tam aperol spritz przy stoliku na zewnątrz, z widokiem na baptysterium. Miejsce ma jednak różne opinie, jest to sieciówka.
Plac katedralny: katedra, baptysterium, dzwonnica. Jesteśmy już w religijnym centrum miasta, na wspaniałym placu, na którym stoją te trzy zachwycające budynki. Wejście do katedry jest darmowe, ale zazwyczaj trzeba odstać w kolejce. Pozostałe budowle, jak również kopuła katedry i jej podziemia, dostępne są do zwiedzania z biletem. Więcej dokładnych informacji znajdziecie we wpisie -> ZWIEDZANIE FLORENCJI.
Katedra florencka jest jednym z największych kościołów świata, jej budowę rozpoczęto pod koniec XIII wieku, a zakończono w XV. Imponującą dekorację fasady ukończono jednak dopiero w XIX wieku. Przed katedrą stoi przepiękne, bardzo harmonijne baptysterium, a obok samodzielna dzwonnica, projektowana przez Giotta. Plac katedralny zwykle wypełniony jest ludźmi, głównie grupami turystów, ale trzeba się z tym pogodzić, jeśli na pierwszą wizytę przeznaczamy tylko jeden dzień. Wcześnie rano bywa tu naprawdę pusto…

F
Kościołek Dantego – wciśnięty pomiędzy kamienice mały kościół Santa Margherita dei Cerchi. Legenda głosi, że tutaj Dante widywał ukochaną Beatrycze i że została ona pochowana tu po swej przedwczesnej śmierci w wieku zaledwie 24 lat. Jednakże Beatrycze, mężatka, spoczęła z pewnością w grobowcu rodziny męża, a w kościółku Santa Margherita pochowany jest tylko jej ojciec, Folco Portinari i piastunka, Monna Tessa. Warto zajrzeć do środka, jeśli kościół będzie otwarty (prawdopodobnie czynny 10:30-12:30). Więcej o tym miejscu we wpisie -> KOŚCIÓŁ DANTEGO. Blisko kościoła stoi Casa di Dante, muzeum poświęcone temu artyście, choć niekoniecznie ten średniowieczny budynek był domem jego urodzenia. Uliczki tej dzielnicy Florencji są wąskie, a domy wysokie, zanurzamy się tu w epoce średniowiecza i renesansu…

G
Bargello to pałac albo raczej zamek w mieście, surowa twierdza z wieżą, zwieńczona krenelażem, a jednocześnie wspaniałe muzeum, nie tak zatłoczone jak Uffizi. Palazzo del Bargello wybudowano w XIII wieku i jego bryła nie została zmieniona. Ma piękny dziedziniec, a wśród dzieł sztuki podziwiać można m.in. rzeźby Donatella i Michała Anioła. Naprzeciwko Bargello znajduje się jedno z najstarszych opactw w mieście, Badia Fiorentina.

H
Idąc od Bargello do placu Santa Croce, zwróćmy uwagę na uliczki De’ Betaccordi i Isola delle Stinche. Skąd ten ich owalny bieg? Otóż w czasach rzymskich w tym miejscu istniał amfiteatr! Kamienice stojące wzdłuż tych ulic wbudowano w dawne ściany amfiteatru, podobnie jak w Lukce. We Florencji nie ma placu za ciągiem budynków, ale wyraźnie widać kształt rzymskiej budowli. Okolica pełna jest małych knajpek, lodziarni oraz sklepów z wyrobami skórzanymi, z których słynie Florencja.
Piazza Santa Croce (Świętego Krzyża) to jeden z najbardziej znaczących placów Florencji. Stoi przy nim ogromna franciszkańska bazylika Santa Croce, słynąca z nagrobków wielu osobistości – do zwiedzenia innym razem, bo trzeba na nią poświęcić sporo czasu. Z lewej strony kościoła znajduje się dziewiętnastowieczny pomnik Dantego. Na placu Santa Croce odbywają się mecze historycznej piłki nożnej (calcio storico fiorentino). Wokół placu stoją kamienice znaczących rodzin florenckich, niektóre budynki są z czasów średniowiecza. Z placu kierujemy się ku świeckiemu centrum miasta, Piazza della Signoria. Po drodze można wstąpić na lody albo na kanapki i kieliszek wina w popularnym bistro All’Antico Vinaio przy via dei Neri (I).

Trasa od Piazza della Signoria przez Ponte Vecchio i powrót do kościoła Santa Maria Novella

A
Tak, jak Piazza Duomo uznaje się za centrum religijne miasta, tak Piazza della Signoria określić można jako centrum polityczne. Przy placu stoi Palazzo Vecchio z charakterystyczną wieżą o wysokości 95 metrów, pochodzący z XIII wieku i wciąż pełniący funkcję ratusza. Przed nim – najsłynniejsza rzeźba Florencji, Dawid Michała Anioła. Jest to kopia, oryginał znajduje się w Galleria dell’Accademia. Inne posągi to Judyta z głową Holofernesa Donatella, Herkules i Kakus Bandinellego, florencki lew zwany Marzocco – dzieło Donatella, Fontanna Neptuna – autorstwa Ammannatiego. Najwięcej uroku ma chyba Loggia della Signoria, zbudowana pod koniec XIV wieku jako podium dla urzędników miejskich. Jest swoistą galerią sztuki na wolnym powietrzu, a jej najsłynniejsza rzeźba to Perseusz Celliniego. Na Piazza Signoria powieszono Savonarolę, a potem spalono na stosie jego ciało. Wydarzenie upamiętnia okrągła płyta wmurowana w plac. Między placem a Arno znajduje się najsłynniejsza florencka galeria sztuki, Galleria degli Uffizi. Od maja 2024 ma być otwarty do zwiedzania Coridoio Vasariano, korytarz zaprojektowany przez Giorgia Vasariego, łączący Palazzo Vecchio z Palazzo Pitti po drugiej stornie rzeki. Idąc od Piazza della Signoria pomiędzy skrzydłami muzeum, wyjdziemy na ulicę przy Arno, nad którą – spójrzmy w górę – biegnie właśnie ów korytarz, który skręca następnie w lewo, prowadząc nad mostem, Ponte Vecchio.

Jeśli planujecie zwiedzić Uffizi, to najlepiej zimą – od 10.01 do 20.02 i od 10.11 do 20.12 bilet kosztuje tylko 12 €, a bilet na 5 dni obejmujący Uffizi, Palazzo Pitti, Muzeum Archeologiczne, Ogrody Boboli i Museo dell’Opificio delle Pietre Dure kosztuje 18 €! Więcej na oficjalnej stronie Uffizi -> https://www.uffizi.it/pagine/prezzi-biglietti
W innych terminach bilet do Uffizi kosztuje 25 €.

B
Ponte Vecchio, Stary Most zwany też Mostem Złotników, jako jedyny w mieście nie został wysadzony w czasie II wojny światowej. Powstał w 1345 roku w miejscu drewniano-kamiennego mostu zniszczonego przez wylew Arno. Do końca XVI wieku mieściły się na nim stoiska rzeźników, ale po otwarciu Uffizi i Corridoio Vasariano Medyceusze nie chcieli już ponoć znosić smrodu mięsa i ryb. Miejsce rzeźników zajęli złotnicy i są tu do dziś. Ponte Vecchio wygląda z daleka wspaniale, ale przejście nim to udręka. Zaryzykuję twierdzenie, że jest to najbardziej zatłoczone miejsce we Florencji. Podczas ostatniej ogromnej powodzi w 1966 roku most ledwo przetrwał, a wyroby złotnicze porwane przez wodę znajdowano u ujścia Arno w Morzu Liguryjskim. Gdzieniegdzie na kamienicach można zobaczyć tabliczki z napisem: „Qui l’Arno il 4 novembre 1966” i rysunkiem fali, wskazującym poziom, do jakiego dotarła woda.

C
Chiesa di Santa Felicita to malutki kościół już po drugiej stronie Arno (Oltrarno), przez który przechodzi Corridoio Vasariano – zwróćmy uwagę na fasadę, częściowo zakrytą korytarzem. Jest to jedna z moich ulubionych świątyń we Florencji. W kaplicy przy wejściu (Cappella Capponi) znajduje się prześliczny fresk Jacopa Pontorma Zwiastowanie z bosonogą Madonną uciekającą po schodach. Przychodziłam tu kiedyś dość często, wrzucałam euro, żeby zapalić światło, i wciskałam głowę w kraty chroniące kaplicę. I tak stałam, gapiąc się na rudą dziewczynę w powłóczystej sukience. Kobieta sprzedająca pamiątki w kościele podarowała mi pewnego razu notesik z reprodukcją fresku na okładce. Ot, drobny gest, ale będę go pamiętać przez lata. Z Corridoio Vasariano otwiera się widok na nawę główną kościoła, nie mogę się już doczekać, kiedy będzie można przespacerować się tym niezwykłym przejściem!

D
Idąc dalej prosto, po kilkudziesięciu metrach dotrzemy do Palazzo Pitti. W jednej z kamienic naprzeciwko mieszkał Dostojewski, o czym informuje tabliczka na fasadzie. Gigantyczny Palazzo Pitti z żółtawego kamienia góruje nad wypukłym placem, na którym zazwyczaj pokładają się turyści. W piętnastowiecznym pałacu, rozbudowanym w następnym wieku przez Medyceuszy, oprócz oryginalnego wystroju wnętrz i umeblowania znajdziemy bogatą kolekcję dzieł sztuki. W Galleria Palatina zgromadzono setki prac przeróżnych artystów, między innymi Tycjana, Rafaela czy Botticellego (La bella Simonetta, czyli piaskowo-brązowa Piękna Simonetta). W pałacu organizowane są też wystawy czasowe, więc zawsze warto sprawdzać na bieżąco, co akurat możemy zobaczyć, bo ekspozycje bywają naprawdę ciekawe – nie są jednak tanie. Z Palazzo Pitti wchodzi się do imponujących Ogrodów Boboli, ale oczywiście na zwiedzanie pałacu trzeba poświęcić inny dzień.

E
Piazza Santa Spirito czyli Ducha Świętego to zadrzewiony plac z fontanną, przy którym stoi kościół Santo Spirito, zaprojektowany przez Brunelleschiego, uważany za klejnot architektury wczesnego renesansu florenckiego. Fasada nie jest jednak specjalnie ciekawa, otynkowano ją i praktycznie pozbawiona jest ozdób. Na placu można zrobić sobie krótki odpoczynek, zwłaszcza w gorący dzień. Blisko stąd też do kościoła Santa Maria del Carmine i zachwycającej kaplicy Brancaccich, ale to na dłuższy pobyt -> Kaplica Brancaccich.

F
Przez Ponte Santa Trinita wracamy z Oltrarno. Z tego XVI-wiecznego mostu rozciąga się wspaniały widok na Ponte Vecchio. Warto tu przystanąć, żeby zrobić kilka zdjęć. Przed mostem można zjeść dobre lody w lodziarni Santa Trinita.

G
Bazylika di Santa Trinita to obowiązkowy punkt zwiedzania dla miłośników fresków. Za barokową fasadą kościoła kryje się gotyckie, ciemne wnętrze. Odwiedzam je z powodu kolejnej (po Santa Felicita) rudej bohaterki… Namalował ją Domenico Ghirlandaio w kaplicy Sassettich po prawej stronie ołtarza. Tym razem nie chodzi o centralną postać dzieła, ale o dziewczynkę, zdawałoby się nieważną, będącą jednym ze świadków wskrzeszenia chłopca. Z jakichś powodów dziewczynka patrzy wprost na nas, nie na dziejący się właśnie cud. Jej twarzy nie da się zapomnieć.

H
Od kościoła możemy pójść na północ ulicą Tornabuoni, słynącą z eleganckich drogich butików takich marek jak Gucci, Salvatore Ferragamo (przy placu Santa Trinita jest też jego muzeum), Roberto Cavalli, jak również sklepów biżuteryjnych Tiffany czy Bulgari. Zobaczymy tutaj nowoczesne, handlowe oblicze miasta.

I
Przedostatnie miejsce na naszej (skromnej!) trasie zwiedzania Florencji to plac i kościół Santa Maria Novella. Kościół został ukończony w XIV wieku. Ma piękną, renesansową fasadę z białego i zielonego marmuru, w typowym stylu florenckim. Ciekawostką są umieszczone na niej w XVI stuleciu przyrządy astronomiczne. Wnętrze kościoła ma charakter gotycki, co jest rzadkością w Toskanii. Warto tu wstąpić choćby dla jednego fresku – Trójcy Świętej Masaccia. Z innych dzieł w kościele trzeba zobaczyć: krzyż Giotta w nawie głównej, fresk Botticellego przy wejściu, Cappella Maggiore ozdobioną przez Ghirlandaia i kaplicę Strozzich z cyklem malowideł Filippina Lippiego. Przy kościele znajduje się klasztor z przepięknymi krużgankami, ozdobionymi freskami.

J
Dla chętnych pozostaje jeszcze bardzo ciekawa, pachnąca ziołami, perfumami, świeczkami atrakcja – Officina Profumo – Farmaceutica di Santa Maria Novella. Działalność tej apteki sięga XIII wieku, kiedy to mnisi dominikanie założyli klasztor i zajęli się uprawą ogrodu, rozwijając swoje doświadczenie w farmakoterapii naturalnej. Apteka mieści się w dawnej kaplicy i obecnie jest zarówno sklepem, jak i muzeum. Wnętrza naprawdę robią wrażenie. Apteka mieści przy via Della Scala. Stąd do dworca kolejowego, do bocznego wejścia od via Luigi Alamanni, jest ok. 300 m.

Uffa, jak to mówią Włosi! Napisałam o 17 miejscach we Florencji, a teraz myślę, o ilu jeszcze trzeba by wspomnieć i ile czasu przeznaczyć na to fascynujące, cudowne miasto. Potraktujcie tę listę tylko jako luźne wskazówki, kupcie sobie porządny przewodnik po Florencji, przyjeżdżajcie tu na dłużej, przyjeżdżajcie tu częściej.
W czasie spaceru możecie jeszcze pójść na dwa place: Piazza della Santissima Annunziata ze wspaniałym Spedale degli Innocenti projektu Brunelleschiego (był to pierwszy przytułek dla dzieci w Europie i pierwszy renesansowy budynek w mieście) oraz Piazza della Repubblica, plac stworzony w XIX wieku (patrz Risanamento), niedgyś centrum rzymskiego miasta.

Jeśli chcecie zwiedzić Florencję dokładniej, z profesjonalistką, to polecam polskojęzyczne przewodniczki, ich listę znajdziecie na stronie -> Polscy przewodnicy…

Gdzie zjeść we Florencji – miejsca sprawdzone, miejsca polecane

Lista restauracji, trattorii we Florencji znanych mi osobiście lub poleconych na naszej grupie na Facebooku:

1. Trattoria Palle d’Oro – jadłam tu z włoskimi znajomymi, tu lokalsi przychodzą często na lunch, kuchnia toskańska. Przy via Sant’Antonino.
2. Osteria Tranvai lub Vecchia Bottola na Piazza Tasso czy Dalla Lola przy via Della Chiesa. Nie brakuje we Florencji dobrych lodziarni, knajpek wegetariańskich, np. L’OV na Piazza del Carmine czy Ramerino na Piazza Tasso, pubów i lokali nocnych z muzyką, np. Nof czy Libreria la Cité. Również Pastation przy via Porta Rossa oraz Trattoria Mario przy via Rosina, Trattoria Sergio Gozzi przy Piazza San Lorenzo, Trattoria LE Mossacce przy via del Proconsolo – polecone przez panią Joannę Czwielung, przewodniczkę po Florencji.
3. All’Antico Vinaio – polecane przez mnóstwo osób kanapki w centrum, przy via Dei Neri.
4. Leonardo – self-service przy via dei Pecori – niskie ceny, poleca to wiele osób.
5. Tarttoria Za Za przy Piazza Mercato Centrale.
6. Trattoria Casalinga przy via Dei Michelozzi (Oltrarno).
7. Taverna dei Servi, przy via Dei Servi.
8. La Galleria Il Vino dei Guelfi cucina tipica fiorentina, Via de’ Barbadori 38.
9. Mangia Pizza przy via Lambertesca.

Fragmenty tekstu pochodzą z naszego przewodnika po Toskanii i Umbrii.