Fragmenty tekstu pochodzą z naszego przewodnika po Toskanii i Umbrii, ebook do kupienia w Nexto.
Informacje praktyczne
Loty i dojazd z lotniska
W Perugii znajduje się lotnisko Sant’Egidio, na które bezpośrednio z Polski, dokładnie z Krakowa, latają linie Ryanair, od kwietnia do listopada.
Z lotniska do centrum miasta jeździ autobus Airlink. Bilet kosztuje 5 €, można go kupić u kierowcy, w aplikacji albo w kasach biletowych na stacji kolejowej i dworcu autobusowym. Rozkład jazdy autobusów jest inny na każdy dzień tygodnia, można go znaleźć na stronie: https://www.fsbusitalia.it/ Airlink jeździ również do Asyżu.
Z lotniska do miasta można też dojechać taksówką – do centrum to koszt 35 €. Ceny są stałe, można je znaleźć na stronie lotniska.
Wynajęcie samochodu na lotnisku
Na lotnisku znajdują się też wypożyczalnie samochodów. Więcej na temat wypożyczenia auta we Włoszech w tym wpisie.
Noclegi w Perugii i okolicy
Hotel Fortuna – fantastyczny, bardzo klimatyczny hotel ze śniadaniami w samym centrum miasta!
Casa Stella – wygodne mieszkanie z 2 sypialniami, ok. 5 km od centrum, z parkingiem.
Terrazza Felice – apartament w centrum, ze zjawiskowym tarasem!
Agroturystyka z basenem – świetne mieszkania w agroturystyce poza miastem, bliżej Asyżu.
Agroturystyka z basenem – koło Asyżu, zadbane mieszkania, klimatyzacja, basen.
Perugia, miasto niezwykłe
Perugia – stolica Umbrii, nieoczywista, wspaniała, młoda, starożytna, elektryzująca… W pierwszym przewodniku napisałam o niej: Historia miasta pełna jest codziennych aktów okrucieństwa, a jego mieszkańcy należeli podobno do najbardziej wojowniczych ludów Italii. Coś z tego chyba wyczuwa się i dzisiaj. Potem natrafiłam w książce Wojciecha Karpińskiego Pamięć Włoch na takie zdania: Perugia (…) wydała mi się miastem mrocznym i brutalnym. Czułem się zduszony i przytłoczony.
Może więc to typowa reakcja na pierwszy kontakt ze stolicą Umbrii? Dziś jednak, po kilku wizytach w tym fascynującym, żywotnym mieście, piszę z nostalgią: la mia bella Perugia.
Perugia jest przepiękna i poruszająca. Owszem, ma wiele ciemnych, ciasnych ulic, nad którymi piętrzą się wysokie, brudne ściany kamienic, ale ma też szczeliny, którymi wychodzi się w światło, w szeroko rozpostarte, pofałdowane pejzaże. Szczególnie lubię stanąć na początku Corso Vannucci przy zadrzewionym Piazza Italia i popatrzeć na południe, gdzie miasto urywa się gwałtownie. Przestrzeń wypełnia nieprzenikniona szarość, jakby dalej nie było już lądu. Perugia wydaje się płynąć jak majestatyczny żaglowiec, niezmiennie w tę samą stronę. Ta przestrzeń nie daje o sobie zapomnieć, potem w ciasnych, krętych tunelach ulic chroni przed uczuciem zduszenia i przytłoczenia. Dla mnie Perugia pozostaje już zawsze otwarta, pełna czystego powietrza, pełna wiatru.
Nie wiem, od czego należałoby zacząć zwiedzanie, tak wiele jest miejsc zaskakujących i jedynych w swoim rodzaju. Perugia mogłaby obdzielić zabytkami kilka innych miast. Ponieważ uwielbiam jeździć włoską koleją, zacznijmy po prostu od stacji, wysiądźmy na peronie i wyjdźmy przed dworzec zobaczyć nowoczesne, rozedrgane w słońcu miasto. Dziewczyna spytana, czy do centrum można dojść na piechotę, odpowiedziała: „Niby można, ale po drodze chyba byś się spaliła”. Lepiej pojechać autobusem albo metrem, a dokładnie minimetrem. Ten nieco zabawny, niezwykle wygodny środek lokomocji został oddany do użytku w czerwcu 2008 roku. Z dworca do ostatniego przystanku Pincetto wagonik dociera w 8 minut i częściowo jedzie pod ziemią jak prawdziwe, „dorosłe” metro. Bilety kupuje się w automatach przy przystankach lub w kioskach. Z Pincetto wyjeżdża się ruchomymi schodami – Perugia pełna jest ruchomych schodów – i wychodzi na wąską via Oberdan. Jesteśmy w centrum.
Historia Perugii
Perugia, niegdyś Perusia, została założona przez Etrusków i wchodziła w skład Ligi 12 Miast. Po Etruskach pozostała studnia, Pozzo Etrusco, głęboka na 36 metrów i szeroka na ponad 5 – udostępniona do zwiedzania, wejście z Piazza Danti – oraz sześć bram, z których jedna, L’Arco Etrusco z III wieku p.n.e., przetrwała w niemal niezmienionej formie. Inna brama, Porta Marzia, pochodząca z tego samego okresu, została w XVI wieku rozebrana i zbudowana na nowo w odległości 4 metrów od pierwotnego położenia jako jedna z bram gigantycznej Rocca Paolina.
Od Etrusków przeskakujemy więc od razu w wiek XVI, kiedy to Perugia i rządząca nią rodzina Baglioni zwróciły się w 1540 roku przeciw papieżowi Pawłowi III w tzw. Guerra del Sale, Wojnie Solnej. Papież potrzebujący pieniędzy narzucił miastu obowiązek kupowania soli z żup papieskich, jednocześnie podnosząc cenę dwukrotnie. Oczywiście nie spodobało się to mieszkańcom, którzy bez soli nie mogli się przecież obejść. Doszło do konfliktu zbrojnego, siły papieskie zwyciężyły i Perugia została spustoszona. Papież nakazał ludności wzniesienie gigantycznej twierdzy, która miała przytłoczyć niepokorne miasto i przypominać mu nieustannie, kto tu jest silniejszy.
Rocca Paolina
Roccę Paolina zaprojektował Antonio da Sangallo Młodszy. Aby ją zbudować, zrównano z ziemią domy należące do Baglionich oraz całą średniowieczną wioskę Santa Giuliana razem z jej kościołami i klasztorami. Część ulic i dziedzińców przykryto sklepieniami, tworząc jedyne w swoim rodzaju podziemne miasto. Na starych rycinach wygląda to tak, jakby kamienny potwór otoczył i wziął w silny uścisk drobny, kruchy organizm pokonanej Perugii. Rocca przetrwała 300 lat. W 1848 roku, w czasie ruchów Risorgimenta, lud częściowo zburzył twierdzę. W 1860 roku papież Pius IX kazał ją odbudować, właściwie na próżno, bo jeszcze w tym samym roku, po utworzeniu Królestwa Włoch i ostatecznym uwolnieniu się Perugii spod władzy papieskiej, mieszkańcy niemal całkowicie zrównali z ziemią znienawidzoną fortecę. Ale to, co zostało i co doprowadzono do obecnego stanu dopiero w latach 60-tych XX wieku, i tak robi imponujące wrażenie. Puste, pozbawione dostępu słońca miasto, tabliczki z nazwami martwych ulic, słabe żółte światło żarówek, ciemne, okratowane zaułki, zawsze chłodne i wilgotne, echo kroków budzą niepokój i grozę.
Centrum Perugii
Centrum Perugii pozostało w dużej mierze średniowieczne, trochę bezładne i nieuporządkowane, przez co wydaje się wyjątkowo autentyczne. Monumentalny, różowawy Palazzo dei Priori zbudowano w latach 1293-1443. Na głównej fasadzie, tej od Piazza IV Novembre, widnieją dwie rzeźby: gryf – symbol miasta i lew – znak gwelfów. W pałacu nadal urzędują władze miejskie, mieści się tu też Galleria Nazionale dell’Umbria, do której wchodzi się od via Vannucci przez fantastycznie zdobiony portal. Zbiory galerii to głównie malarstwo od XIII do XIX wieku, trochę rzeźby, ceramiki, szaty liturgiczne, wyroby z kości słoniowej. Jednym z ważniejszych dzieł jest ołtarz Piera della Francesca, Polittico di Sant’Antonio. Centralne miejsce zajmuje Madonna na tronie z dzieckiem na kolanach, po bokach stoją święci: z lewej strony Antoni z Padwy i Jan Chrzciciel, z prawej – święty Franciszek i Elżbieta Węgierska. Przypatrzmy się dobrze aureolom, odbijają się w nich czubki głów świętych. Na samej górze malarz przedstawił Zwiastowanie. Archanioła Gabriela i Marię dzieli cudowny, zacieniony krużganek i zdaje się, że postacie są zaledwie dodatkiem do tej doskonale ujętej perspektywy. Na dolnej predelli między innymi widać sugestywną scenę otrzymania stygmatów przez świętego Franciszka – na nocnym niebie unosi się, jak średniowieczny Batman, purpurowoskrzydły Chrystus. Muzeum posiada również poliptyk Beato Angelico – z wyjątkowo uroczym Jezusem – prace Duccia, Gentile di Fabriano oraz kilka obrazów Perugina, niespecjalnie wartych uwagi. Bilet do Galerii kosztuje 10 euro. Muzeum pracuje od 8.30 do 19.30 przez cały tydzień, z wyjątkiem poniedziałków.
Fontana Maggiore
Na placu między pałacem a katedrą stoi jedna z najpiękniejszych fontann we Włoszech, Fontana Maggiore. Wybudowali ją Nicola i Giovanni Pisano w latach 1275-78 specjalnie na ceremonię otwarcia nowego odcinka akweduktu, który doprowadził wodę z wyższej części miasta do centrum. Fontanna składa się z trzech zbiorników, dwóch marmurowych ozdobionych płaskorzeźbami i rzeźbami oraz najmniejszego, wykonanego z brązu, na samej górze. Dziś fontannę otacza metalowy płot, który postawiono po zakończeniu kilkuletniej renowacji i który jak na razie skutecznie chroni dzieło przed wandalami.
Akwedukt w Perugii
Średniowieczny akwedukt transportował wodę z odległego o 5 km od centrum wzgórza Monte Pacciano. Składał się z systemu ołowianych rur – podobno ustawicznie rozkradanych – oraz kamiennego koryta przechodzącego pod etruską bramą i docierającego pod ziemią do fontanny. Funkcjonował z wieloma przerwami od XII do XIX wieku. Później został przekształcony w spektakularną, wspartą na łukach uliczkę, via dell’Acquedotto. Chodzą nią studenci, mieszkańcy domów dobudowanych po obu stronach akweduktu oraz nieliczni turyści. Części podziemnej nie można, niestety, zwiedzać.
Katedra San Lorenzo
Przy Piazza Grande stoi katedra pod wezwaniem świętego Wawrzyńca (San Lorenzo). Pierwotny kościół zbudowany w latach 930-1060 i stanowiący transept dzisiejszej świątyni zaczęto rozbudowywać w roku 1345 i praktycznie nigdy nie skończono. Wbrew normalnym zwyczajom innych miast w Perugii katedrę postawiono bokiem do głównego placu i tę boczną fasadę ozdobiono na dole cudnym wzorem z białoróżowych marmurowych rombów, zabranych zresztą z katedry w Arezzo. Z prawej strony bocznego wejścia mieści się przepiękna zewnętrzna ambona obłożona kawałkami starożytnej mozaiki, powyżej za szkłem wisi rozpostarty na krzyżu drewniany Chrystus z XVI wieku. Kto na niego spojrzy pierwszy raz z daleka, dostaje gęsiej skórki, tak bardzo figura przypomina żywego albo raczej martwego człowieka. Dalej po lewej stronie dobudowano na początku XV wieku loggię (Loggia di Braccio), w cieniu której widać fragmenty romańskiego muru, fundamenty dzwonnicy oraz tzw. Pietra della Giustizia, kamień z inskrypcją z 1264 roku obwieszczającą, że władza umarza wszystkie publiczne długi. Na ozdobienie reszty ścian katedry nie starczyło pieniędzy, więc wystają z nich – także z fasady głównej – nierówne cegły i kamienie.
W katedrze przechowywany jest pierścień ślubny Matki Boskiej, zdobyty oczywiście, jak na Perugię przystało, w sposób niezbyt uczciwy. Według legendy Maria powierzyła swój pierścień świętemu Janowi, potem kupiec jerozolimski jakoś przewiózł go do Europy i sprzedał obywatelowi Chiusi. Relikwia szybko stała się obiektem kultu i pielgrzymek. W XV wieku znalazła się w konwencie franciszkańskim w Chiusi, skąd wykradł ją niejaki Vinterio, mnich niemieckiego pochodzenia. Uciekając ze zdobyczą z klasztoru, trafił na groźne mgły. Bał się jednak wrócić do Chiusi, więc postanowił skierować się do pobliskiej Perugii, gdzie miał przyjaciela. Przyjaciel odebrał mu relikwię i przekazał ją władzom miasta. Wszystko to odbyło się jawnie, więc Chiusi szybko zażądało zwrotu pierścienia, na co Perugia odpowiedziała rezolutnie, że skoro stało się tak, jak się stało, to musiała to być wola boska. Relikwii nie oddano, za to zabezpieczono ją w dwóch kasach pancernych, drewnianej i żelaznej z 14 zamkami. Klucze do nich od wieków rozdzielone są pomiędzy władze świeckie, arcybiskupstwo, kapitułę katedralną. Oto nieobliczalna, zachłanna, pragmatyczna, szalona Perugia…
Tempio di Sant’Angelo
Jednym z ciekawszych, a rzadko odwiedzanych kościołów, jest Tempio di Sant’Angelo. Być może turystów odstrasza jego położenie, ponad kilometr od centrum, tuż przy gigantycznej bramie miejskiej z XIV wieku. Warto się tu wybrać także po to, by zdać sobie sprawę z wielkości średniowiecznej Perugii. Kościół znajduje się na północno-zachodnim krańcu miasta, można iść via Acquedotto albo koło słynnego uniwersytetu dla obcokrajowców, a potem cały czas długą ulicą Garibaldiego. Kościół wybudowano na planie koła w V wieku, prawdopodobnie w miejscu świątyni pogańskiej. Co niezwykłe, ołtarz ustawiono na samym środku, otacza go piękna kolumnada. Na ścianach zachowały się resztki fresków. W słoneczne dni na trawniku przed Tempio uczą się i opalają studenci. To dobre miejsce na odpoczynek przed dalszym spacerem.Warto bowiem „schodzić” Perugię, zagłębić się w labirynt średniowiecznych ulic, przejść reprezentacyjną via Priori i niezwykle fotogeniczną via Delle Volte, wspiąć się niezliczonymi schodami między via Bartolo a via Prome, żeby móc spojrzeć na dachy miasta. A wieczorem miło jest usiąść na schodach katedry, wśród mieszkańców i studentów o ekstrawaganckich fryzurach, patrzeć na fontannę w promieniach zachodzącego słońca i jeść lody albo czekoladki kupione w którejś z pięknych ciastkarni…
Umbria Jazz Festival
Latem w Perugii odbywa się wspaniały Umbria Jazz Festival. To jeden z najważniejszych festiwali jazzowych na świecie. Organizowany jest od 1973 roku! Obecnie letni festiwal w Perugii trwa 10 dni, goszcząc znanych i mniej znanych muzyków i grupy jazzowe z całego świata.
Wycieczki z Perugii
Z Perugii łatwo dojechać do kilku ciekawych miast zarówno w Umbrii, jak i w Toskanii. Pociągiem dostaniemy się bezpośrednio do Asyżu (20-30 minut), Spello (30-40 min), Passignano sul Trasimeno – nad jeziorem (30 min) Folingo (40-50 min), Arezzo (60 min), Cortony (40 min), Florencji (ponad 2 godz.), nawet do Rzymu (niecałe 3 godz.). Warto więc zostać tu na co najmniej kilka dni, nacieszyć się i miastem, i jego okolicami.
Bilety na pociągi regionale można kupić w kasach lub w automatach na dworcu oraz online na stronie trenitalia.it. Bilet papierowy kupujemy na dany dzień, trzeba go skasować przed wejściem do pociągu w kasowniku na dworcu. Jest ważny przez cztery godziny od skasowania. Biletu kupionego online nie trzeba kasować (czyli nie trzeba robić tzw. check in, ta zmiana wchodzi od 21.09.2024). Do godziny 23:59 dnia poprzedzającego wyjazd możesz dokonać nieograniczonej liczby zmian daty i godziny biletu kupionego online. W dniu podróży możesz dokonać nieograniczonej liczby zmian godziny odjazdu – aż do momentu odjazdu wybranego pociągu. Ceny biletów na pociągi regionalne są stałe.
Na stronie trenitalia.it są różne promocje (dział Offerte). Dla turystów szczególnie atrakcyjna jest oferta Italia in Tour, w której można kupić bilet na podróże przez 3 lub 5 dni wszystkimi pociągami regionalnymi (z kilkoma wyjątkami wypisanymi na stronie) w atrakcyjnej cenie, dla dzieci jest zniżka. W 2024 r. taki bilet kosztuje 49 € (na 5 dni) i 29 € (na 3 dni). Są też zniżki dla grup od 3 od 6 osób.
Dzieci do lat 4 podróżują pociągami regionalnymi za darmo, dzieci 4-12 lat mają 50% zniżki.
Bilety na pociągi dalekobieżne (freccia, bilety na Italotreno) warto kupować wcześniej, bo ceny są niższe.
