Wiele miast wschodniej części Sycylii zostało zniszczonych w czasie tragicznego trzęsienia ziemi w roku 1693. Stąd dziś dominuje tutaj architektura barokowa i późniejsza. Szukając średniowiecza i renesansu, epok skromniejszych, zdecydowanie bliższych mi pod względem estetycznym, trafiłam na Palazzolo Acreide. Ta miejscowość również ucierpiała w katastrofie, ale zachowały się resztki średniowiecznej twierdzy i – częściowo – układ ulic; interesował mnie też kościół, dla którego oryginalnie zamówiono obraz u Antonella da Messina.
Dojazd do Palazzolo
Do Palazzolo wybrałam się autobusem z Syrakuz, w których mieszkałam przez pewien czas. Na dworcu musiałam dopytać, który to będzie autobus, bo niektóre pojazdy linii AST nie mają w ogóle oznaczeń, dokąd jadą. Kierowca potwierdził, że jedzie do Palazzolo, a w czasie podróży zainteresował się, po co ja tam w ogóle się wybieram. Na wieść, że zwiedzać, doradził, gdzie mam wysiąść (przy Viale Dante Alighieri) i wskazał potem kierunek do centrum. Jak tylko wysiadłam, zaczęło trochę mżyć – była jesień, późny październik. Z pewnością wygodniej dotrzeć tu samochodem, auto można wypożyczyć od razu na lotnisku w Katanii.
Historia Palazzolo
Palazzolo to małe miasteczko położone na wzgórzu, 670 m n.p.m. Jego wąskie uliczki wiją się pomiędzy kolorowymi fasadami kamieniczek, zmieniają w schody, schodki, kończą w podwórkach. Im wyżej się wchodzi, tym piękniejszy rozpościera się widok na dachy i surowe pagórki wokół miasta.
Palazzolo ma bardzo długą historię. Była to kolonia Syrakuz, zwana Akrai, założona około 664 roku p.n.e. (czyli kilkadziesiąt lat po powstaniu Syrakuz). Jej pozostałości, odkryte w XIX wieku, udostępnione są dziś do zwiedzania jako strefa archeologiczna Akrai, w odległości ok. 1 km od miasta. Gdy ja zwiedzałam Palazzolo, oglądać można było tylko teatr grecki i rzucić okiem na decumanus, w pozostałych zabytkach (m.in. w latomiach) trwały prace konserwacyjne. Ciekawostką jest, że badania nad Akrai prowadzone były przez Polaków, a właściwie Polki, głównie prof. Roksanę Chowaniec z Uniwersytetu Warszawskiego.
Po czasach greckich nastała epoka panowania rzymskiego, która przyniosła modyfikacje w strukturze miejskiej. Wiadomo, że we wczesnym średniowieczu istniał tu zamek (castello), oblężony w 827 r. przez Arabów. Twierdza z pewnością pełniła znaczącą rolę obronną nad doliną rzeki Anapo. Niewiele jednak zachowało się dokumentów dotyczących zamku. W ostatnich latach ruiny zostały oczyszczone i dziś są udostępnione do zwiedzania. W 1693 roku Palazzolo zostało w ogromnym stopniu zniszczone przez trzęsienie ziemi, tracąc również około 40 % mieszkańców, a później odbudowane w stylu barokowym. W 2002 roku Val di Noto (Dolina Noto) wraz z jej ośmioma barokowymi miastami wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO. Te osiem miast to: Caltagirone, Militello Val di Catania, Catania, Modica, Noto, Palazzolo, Ragusa i Scicli. Z pewnością Palazzolo należy do tych najmniej znanych.
Spacerem po mieście
Od przystanku autobusowego ruszyłam w stronę starego centrum, idąc malowniczymi uliczkami w górę i w dół, nie patrząc za bardzo na mapę, ponieważ nie zależało mi, żeby szybko dotrzeć do jakiegokolwiek celu. Miałam sporo czasu, a Palazzolo jest tak urocze, że przyjemnie jest tu się po prostu powłóczyć. Wiele domów jest opuszczonych, niektóre wystawione na sprzedaż, inne w stanie ruiny, ale wiele też jest zadbanych. Miasteczko wyróżniają dość intensywne kolory fasad, przynajmniej niektórych. Budynki przy bocznych uliczkach są niskie, jedno- lub dwupiętrowe, raczej skromne.
Bazylika San Paolo
Idąc zygzakami w okolicach via Garibaldi, dotarłam w końcu do pięknego placu Aldo Moro, przy którym wznoszą się dwa imponujące kościoły: San Paolo oraz Chiesa Madre. Na schodach przed San Paolo stał kustosz i od razu zarzucił na mnie, jedyną turystkę w tym momencie, swoją sieć. Oprowadził mnie po kościele, zwrócił uwagę na studnię pod posadzką (Pozzo San Paolo), na kręcone kolumny przy głównym ołtarzu, wykonane z drewna, na zabytkowe meble w zakrystii. Datku nie pobierał, polecił mi tylko restaurację przy głównej ulicy i skontrolował, czy na pewno dobrze sobie zapisałam nazwę. Chyba bardzo mu zależało, żebym tam zjadła, ale mi się nie udało. Kościół został odbudowany po trzęsieniu ziemi, w stylu barokowym.
Niedawno udowodniono, że okolice kościoła San Paolo zamieszkiwane były przez społeczność żydowską, tu istniała giudecca. Żydzi zostali wygnani z Sycylii w roku 1492, dekretem Królów Katolickich Hiszpanii Izabeli I Kastylijskiej i Ferdynanda II Aragońskiego. Przepis ten nakazał Żydom opuścić Królestwo Hiszpanii i jej posiadłości, do których należała wówczas Sycylia. Wielu Żydów wyjechało, inni zmienili religię. W każdym razie dzielnica żydowska zniknęła z Palazzolo, jak i innych sycylijskich miast.
Kościół Annunziata
Idąc od bazyliki San Paolo ulicą Annunziata dochodzi się do przepięknego kościoła dell’Annunziata (Zwiastowania). To na zobaczeniu tego miejsca mi zależało. Niestety kościół był zamknięty, ale fasada robi wrażenie! Pierwszy kościół, uważany za najstarszy lub jeden z najstarszych w mieście, wybudowano tu w XIII wieku, odbudowany został później po 1693 roku. Fasady nigdy nie ukończono, zdobią ją cztery skręcone olbrzymie kolumny na cokołach, ozdobione rzeźbionymi girlandami w kształcie owoców. Uznawane są one za arcydzieło sztuki barokowej. Kościół przypomina nieco syrakuzańską świątynię Santa Lucia alla Badia przy głównym placu Ortygii, choć jest dużo mniejszy. Do tego kościoła właśnie został zamówiony obraz „Zwiastowanie” u Antonella da Messina, najsłynniejszego sycylijskiego malarza renesansu. Dzieło znajdowało się tu do roku 1906, później przeniesione do muzeum Galleria Bellomo, gdzie dziś można je podziwiać. Obraz uległ znacznym zniszczeniom, ale jest niezwykle piękny, bardzo polecam obejrzenie go, jeśli będziecie w Syrakuzach – moim ukochanym mieście.
Twierdza w Palazzolo
Spod kościoła skierowałam się uliczkami do castello, średniowiecznego zamku położonego w górnej części miasta. Mimo że z twierdzy pozostały tylko ruiny, o jej potędze świadczy sama rozległość terenu, który zajmowała. Wyszło na chwilę słońce, byłam w zamku sama, podziwiałam nie tylko kamienne ściany, łuki, resztki wieży, ale i bujne, pachnące krzaki szałwii oraz rozmarynu rosnące tu i ówdzie przy wytyczonych ścieżkach. Wokoło rozciąga się piękny widok na dolinę rzeki Anapo, na wzgórza i na miasteczko.
Ze wzgórza zamkowego warto przejść się schodami i uliczką via Grotte ze względu na widoki oraz kamienice częściowo wykute w skałach.
Zeszłam tędy w końcu do głównej ulicy w centrum Palazzolo, Corso Vittorio Emanuele, przy której mieszczą się kawiarnie, sklepy. W jednym z lokali zjadłam tu duże cornetto al pistacchio z cappuccino, więc nie miałam już ochoty na lunch. Doładowałam baterię w telefonie, przeczekałam deszcz i poszłam dalej, żeby przez chwilę jeszcze usiąść pod arkadami Palazzo del Comune – wielki budynek w stylu liberty – i popatrzeć na popołudniowe przebudzenie miasteczka.
Strefa archeologiczna Akrai
Ostatnie miejsce, które obejrzałam w Palazzolo, to strefa archeologiczna Akrai, jak wspomniałam wcześniej, dostępna tylko częściowo do zwiedzania. Tu byli nawet jacyś turyści, jedna rodzina z dziećmi, jedna para i samotny mężczyzna. Do Akrai idzie się na zachód od miasteczka, cały czas pod górę, ale to przyjemny spacer. Pamiętajcie, że październik to wręcz idealny miesiąc na zwiedzanie Sycylii, jeśli chodzi o pogodę! Odcinek os końca Corso Vittorio Emanuele do strefy archeologicznej ma ok. 500 m.
Akrai wydaje się niewielkie, ale to kwestia odniesienia do innych stref archeologicznych. Ta grecka osada została odkryta w XVI wieku, ale znaczące badania archeologiczne przeprowadził w wieku XIX miejscowy baron, prawnik Gabriele Iudica. Artefakty zgromadzone przez niego można dziś oglądać w muzeum archeologicznym przy via Gaetano Italia.
Najważniejszy w Akrai jest teatr, zbiór uporządkowanych kamieni pośród nisko przystrzyżonej trawy. Powstał prawdopodobnie w II lub III w. p.n.e., na naturalnym nachyleniu terenu, co zapewnia mu szeroki widok na dolinę Anapo. Zachowały się też pozostałości buleuterionu, czyli budynku, gdzie obradowała rada miejska. Widać wciąż trzy rzędy siedzeń i zarys fundamentów. W głębi strefy są też ślady świątyni Afrodyty, których nie widziałam z bliska, bo ten obszar był zamknięty. Dobrze za to widoczny jest długi fragment rzymskiej drogi, decumanus, wyłożonej kamiennymi płytami, które przetrwały w świetnym stanie. Na terenie parku są też latomie, czyli kamieniołomy a nieco dalej tzw. Santoni, sanktuarium z III wieku, poświęcone bogini Kybele, z kilkunastoma niszami, w których wyrzeźbiono postaci bogów. Niestety tych obiektów również nie udało mi się zobaczyć.
Do Palazzolo pewnie więc jeszcze wrócę… Do zwiedzenia pozostaje mi tu jeszcze Muzeum Etnograficzne (Casa Museo Regionale Antonino Uccello) oraz Muzeum Podróżników (Museo dei Viaggiatori).
Miasto leży ok. 45 km od Syrakuz, 90 km od Katanii, 36 km od Avoli (tu konieczny jest samochód), ok. 40 km od Ragusy.
Trattoria polecana przez kustosza z San Paolo to Sapuritu przy Piazza del Popolo, chwalona zwłaszcza za dania mięsne.
Gdybyście chcieli zanocować w Palazzolo, to znajdziecie tu spory wybór mieszkań ze świetnymi opiniami. Mnie atrakcyjne wydaje się to duże mieszkanie (2 sypialnie) z uroczym balkonem, w samym centrum: Casa Agora.
