Loro Ciuffenna
Loro Ciuffenna to małe miasteczko w Toskanii wschodniej, w regionie Valdarno (dolina Arno), u podnóża masywu górskiego Pratomagno. W Loro spędziłam w sumie bardzo dużo czasu. Najdłużej mieszkałam tutaj przez miesiąc którejś jesieni, pracując online, spacerując, fotografując, rozmawiając z ludźmi. Wielokrotnie też odwiedzałam je na kilka dni lub chociaż kilka godzin, przywożąc tu przyjaciół i znajomych, żeby mogli podzielić mój zachwyt nad tym cudnym miejscem. W Loro mam przyjaciół, choć niektórych z nich niestety pożegnałam już na zawsze…
Myślę, że Loro świetnie się wpisuje w ideę turystyki „slow”. Można tu oczywiście wpaść na godzinę i wzruszyć ramionami, że nic spektakularnego się nie widziało, ale można je smakować powoli, naprawdę poznawać i naprawdę docenić jego niezwykłość. Chciałabym o Loro opowiedzieć wszystkim odwiedzającym Toskanię, a jednocześnie wolałabym, żeby pozostało poza zasięgiem masowej, nieco bezmyślnej turystyki. Na szczęście nie kręcono tu żadnego znanego filmu, więc na pewno nie przyciągnie rzesz turystów chcących sobie zrobić jedno zdjęcie.
Trochę historii
Obszar, na którym znajduje się Loro Ciuffenna, pomiędzy Arezzo a Fiesole (pamiętacie, że Fiesole jest starsze od Florencji, stąd tutaj wzmianka o nim, a nie o stolicy Toskanii), zamieszkiwany był w starożytności przez Etrusków. Nazwa strumienia przecinającego miasteczko – Ciuffenna – jest niewątpliwie etruska, podobnie jak nazwa pobliskiej wioski Gropina – pochodzi od etruskiej Krupiny. Wraz z wybrukowaniem drogi Cassia Vetus w osadach etruskich nastąpił rozkwit handlu i wymiany kulturalnej, co sprzyjało urbanizacji i rozwojowi społecznemu. Pod koniec II wieku p.n.e. zaczęto użytkować drogę w dolinie, co spowodowało ogólną marginalizację społeczności, które rozwinęły się na wzgórzach, na korzyść ośrodków położonych najbliżej nowej linii komunikacyjnej. Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego ziemie te dostały się pod panowanie Bizantyjczyków oraz Longobardów, po których zostały niektóre miejsca kultu.
Pierwsza oficjalna wzmianka o wsi Loro pochodzi z dokumentu z 1059 r., w którym hrabiowie Guidi przyznali miejscowy zamek niejakiemu Ugo, prawdopodobnie członkowi rodu Ubertini. Nieco późniejsze dokumenty świadczą o tym, że obszar ten był przedmiotem zainteresowania miejscowych potentatów, w tym biskupa Arezzo. W 1293 r. Republika Florencka przejęła bezpośrednią kontrolę nad Loro i pobliskimi ziemiami, co zaowocowało ogólnym rozwojem i wzrostem inwestycji, dokonywanych przede wszystkim przez zamożnych mieszkańców Florencji i Arezzo. Pierwsze oficjalne statuty gminy Loro pochodzą z 1462 roku.
Zwiedzanie Loro
Jest tu kilka punktów, które stanowią o niezwykłości miasteczka. Są to: tysiącletni młyn wodny, który działa, średniowieczny most jednołukowy, kąpielisko w strumieniu, castello, czyli najstarsza część Loro.
Strumień Ciuffenna płynie w głębokim jarze o pionowych, kamiennych ścianach. Młyn stoi nad jego brzegiem, za zbiornikiem gromadzącym wodę, w samym centrum Loro. Prawdopodobnie młyn ma około tysiąca lat i wciąż może mielić mąkę, również kasztanową! Jakiś czas temu bracia młynarze sprzedali młyn właścicielom sklepu (bottega) w Loro. Odtąd zabytek jest zamknięty, ale na drzwiach wisi karteczka, żeby pytać w bottedze. Zapytałam i sprzedawczyni powiedziała mi, że mogą otworzyć, jeśli zbierze się grupka chętnych. Tak więc trzeb próbować, bo naprawdę warto wejść do środka.
Nad strumieniem przerzucony jest malowniczo jednołukowy, kamienny most. Wąski i dość stromy przeznaczony jest tylko dla pieszych. Pochodzi z czasów średniowiecza. Krętą drogę biegnącą przez Loro po wzgórzach Valdarno nazywa się Drogą Siedmiu Mostów (Setteponti).
Na obrzeżach miasteczka, idąc nieco w górę od głównego placu, trafimy na szersze koryto strumienia, gdzie można się wykąpać. Kąpielisko jest płytkie przy brzegu, a woda zimna nawet w upalny dzień. Nie ma tu żadnej infrastruktury, schodzi się ścieżką wśród traw. Przyjemnie zanurzyć stopy w czystej, lodowatej wodzie.
Castello, czyli zamek, to nazwa odnosząca się do najstarszej, ufortyfikowanej części miasteczka. Nie chodzi tylko o Loro, ale o wiele miasteczek średniowiecznych w Toskanii. W Loro do castello prowadzi wspaniała, wysoka brama, tynkowana i malowana na różowo-ceglasty kolor. Wieńczy ją wieża zegarowa.
Inne zabytki
Głównym kościołem Loro jest XIV-wieczny kościół Santa Maria Assunta, dobrze ukryty pośród kamienic. Idzie się do niego schodami od uliczki Vicolo Portelli. Niegdyś była to kaplica rodziny Guidi, udokumentowana jako parafia od 1275 roku. Pod koniec XIV wieku kaplica została powiększona o jedną z baszt murów miejskich. Wewnątrz zachowały się fragmentaryczne freski z XIV-XV wieku, w tym Nawiedzenie św. Elżbiety i Świętego Męczennika przypisywane Mariotto di Cristofano. W ołtarzu głównym znajduje się poliptyk Matka Boska Pokorna autorstwa Lorenza di Bicci.
W Loro urodził się i mieszkał słynny włoski rzeźbiarz i malarz, Venturino Venturi (1918-2002). Od 1993 roku w miasteczku działa muzeum jego imienia, gdzie można obejrzeć kilkadziesiąt rysunków oraz rzeźb tego oryginalnego artysty. Ja jego prace widziałam również w domu Aldy, która wynajmuje w Loro dwa mieszkania wakacyjne i która znała się z Venturim.
Okolice Loro – co zwiedzić
W niedalekiej odległości od miasteczka jest mnóstwo różnych interesujących rzeczy do zobaczenia.
Warto pójść (pieszo) do arcyciekawej Gropiny z kościołem z niezwykłymi płaskorzeźbami – więcej o tym we wpisie „Gropina – niesamowita Toskania”.
Na spacer można też wybrać się do Montemarciano, przyjemnego małego miasteczka z zachowaną średniowieczną bramą miejską z dzwonem oraz renesansowym kościołem Madonna delle Grazie na jego obrzeżach. Montemarciano leży około 2 km od Loro. Idzie się drogą wśród gajów oliwnych, ale niestety nie ma pobocza.
Kolejny kościółek do obejrzenia – niestety tylko z zewnątrz – to średniowieczna Baddia di Sant’Andrea o prostej bryle, stojący w pięknym miejscu wśród gajów oliwnych (ok. 1,1 km od Loro).
Z ładnego miasteczka Piantravigne można zobaczyć Le Balze, rzadko spotykane formacje skalne, występujące tylko w Valdarno. Podobno to te właśnie skały Leonardo da Vinci namalował nad ramieniem Mona Lisy… W okolicy są też szlaki piesze.
Samochodem, bo pieszo za daleko, warto wybrać się też do uroczych miasteczek, jak na przykład Trappola, górska Rocca Ricciarda, Anciolina czy w góry Pratomagno – z najwyższym szczytem o wysokości 1592 m, gdzie stoi słynny krzyż Croce di Pratomagno. W odległości 11 km od Loro znajduje się zupełnie nieznany, a przepiękny kościółek Santa Maria in Campo Arsiccio, zdobionymi wewnątrz wspaniałymi freskami. Pisałam o tym w artykule „Toskania nieznana”. Inne miejsca warte uwagi to Borro, średniowieczna osada całkowicie odnowiona i zamieniona w turystyczny resort przez Ferragamo, dostępna do zwiedzania, ciekawostką jest tu stała wystawa szopek bożonarodzeniowych. W Reggello znajduje się muzeum sztuki sakralnej z fantastycznym ołtarzem autorstwa Masaccia.
W dolinie Arno warto dokładniej zwiedzić San Giovanni Valdarno. O tym miasteczku przeczytacie w naszym przewodniku.
Restauracje w Loro Ciuffenna
W Loro jest kilka restauracji, wszystkie właściwie można polecić, poczynając od taniej pizzerii przy moście (pizza na kawałki) po elegancką La Torre w centrum. Inne to niedroga Dimicla czy Va Pensiero z pizzą i makaronami. Jest też kilka kawiarni/barów, gdzie można zjeść śniadanie i napić się dobrej kawy, lodziarnie oraz sklepy spożywcze, w tym La Botteghina z dobrymi lokalnymi produktami, warzywami, oliwą itp. Supermarkety są poza centrum miasteczka – najbliższy to mały Carrefour przy Strada Prov. della Penna. Znam co najmniej dwie piekarnie, gdzie lokalni ludzie kupują świeten toskańskie pieczywo – Panificio FeBa przy Viale Circonvallazione w centrum, typowa piekarnia i sklepik z podstawowymi produktami oraz poza centrum Antico Forno Canu przy Via Fratelli Cervi, gdzie można również kupić wędliny, sery, zamówić aperitivo i zjeść coś na miejscu.
W każdy poniedziałek na ulicach Loro odbywa się targ.
Noclegi w Loro i bliskiej okolicy
Mieszkania u Aldy – dwa tanie mieszkania z ogrodem u fantastycznej właścicielki, z którą się zaprzyjaźnicie, nawet nie znając włoskiego.
Mieszkania u Paolo – mieszkania nad strumieniem, jedno z tarasem, pięknie odrestaurowane.
Willa koło Loro – duża willa dla 10-14 osób, z basenem i przepięknymi widokami, kilka kilometrów od miasteczka.
Dom na wyłączność – bardzo klimatyczny kamienny dom blisko strumienia, 6 sypialni.
Agriturismo Cafaggio Primo – zadbana agroturystyka z basenem, kilkoma mieszkania i śniadaniami.
Relais Villa Belpoggio – wspaniały hotel w zabytkowej willi, z basenem, śniadaniami.
Farneto – wspaniałe widoki, cisza, spokój, posiadłość z basenem, pokoje i apartamenty.
Galeria zdjęć Loro Ciuffenna
W Loro najwygodniej jest mieć samochód, jednak można przyjechać też środkami komunikacji publicznej, a dokładnie autobusem z San Giovanni Valdarno. Autobusy jeżdżą mniej więcej co godzinę (oprócz niedziel), bilety można kupować w aplikacji AT BUS. W San Giovanni jest stacja kolejowa, z której szybko można dostać się do Florencji. Z Loro jeździ się też bezpośredni autobus do Arezzo.
