Caravaggio – podróż po Sycylii

Na Sycylię jeździmy zasadniczo dla jej wspaniałych plaż, pięknych miast, dobrej kuchni. Ja wybrałam się kiedyś na tę wyspę głównie po to, żeby zobaczyć wszystkie zachowane tu dzieła Caravaggia…

Na Sycylii znajdują się trzy obrazy tego słynnego mistrza światła. Jeden w kościele w Syrakuzach i dwa w muzeum w Mesynie. Kiedyś w Palermo był czwarty obraz, ale został skradziony przez mafię w latach sześćdziesiątych i prawdopodobnie zniszczony.

Wszystkie trzy obrazy zostały namalowane w ostatnich latach życia Caravaggia, charakteryzują się podobnym stylem, oszczędną formą, ciemnym, pustym tłem i złotawym światłem.

Syrakuzy

Pamiętam, że do Syrakuz przyjechałam kiedyś sama pociągiem, z małą walizką na kółkach, z którą ruszyłam zwiedzać miasto. W muzeum regionalnym w Palazzo Bellomo zapytałam, czy mogę ją zostawić w recepcji, żeby się z nią nie włóczyć po salach. – Tylko, jeśli nie masz w niej bomby – zażartował sobie pracownik. W muzeum chciałam obejrzeć prace Antonella da Messina, ale to temat na inną opowieść.

Interesujące nas dzieło mistrza Caravaggia w Syrakuzach znajduje się w Santuario di Santa Lucia al Sepolcro – poza Ortygią, przy Piazza Santa Lucia w nowszej części miasta. Jest to obraz ołtarzowy Pogrzeb św. Łucji, o wymiarach 408 x 300 cm (!). Ja go widziałam po raz pierwszy w innym miejscu, w kościele św. Łucji (Chiesa Santa Lucia alla Badia) przy placu katedralnym starych Syrakuz, gdzie obraz przebywał od 2011 do 2020 roku.

Caravaggio namalował ten obraz w roku 1608, po ucieczce z Malty i przybyciu do Syrakuz, dzięki pomocy przyjaciela, malarza Maria Minnitiego.

Obraz przedstawia pogrzeb świętej, prawdopodobnie w katakumbach pod kościołem. Na pierwszym planie widzimy ogromne postaci dwóch grabarzy, za nimi na ziemi leży ciało św. Łucji, z raną ciętą na szyi, a dalej w tle stoją żałobnicy.

Dramatyzmu tej scenie nadają nie tylko różnice w wielkości postaci, wyolbrzymienie ciemnej ściany poza sceną, ale przede wszystkim światło, padające na umięśnione ciała grabarzy i twarze zgromadzonych ludzi. Wydaje się, że malarz starał się realistycznie ukazać prawdę ponurego pogrzebu w podziemiach, a nie wysublimowaną świętość Łucji.

Nad sycylijskimi obrazami Caravaggia unosi się cień kary śmierci, na którą został skazany w 1606 roku i przed którą próbował uciekać.

Kościół Santa Lucia jest otwarty rano i po południu (9:00-12:45 i 15:30-19:00, w czwartki od 11), wejście darmowe, ale trzeba zapłacić za oświetlenie obrazu w automacie po lewej stronie ołtarza głównego.

Można też zwiedzić katakumby św. Łucji, wchodzi się pod krużgankiem, na prawo od wejścia do kościoła.

W 2024 roku, z okazji kolejnego przybycia do Syrakuz ciała świętej Łucji (które na stałe przebywa w Wenecji), miasto zamówiło wielki mural u słynnego artysty street artu, Andrei Ravo Mattoniego. Został wykonany na ścianie budynku za sanktuarium i jest kopią fragmentu „Pogrzebu świętej Łucji” Caravaggia.

W Syrakuzach jest stacja kolejowa z wieloma połączeniami między głównymi miastami wyspy, jak i dworzec autobusowy, skąd można pojechać do Katanii, Noto, Avoli i innych miast. Syrakuzy są tak wspaniałym miastem, że warto zatrzymać się tu choć na kilka dni. Spędziłam w Syrakuzach ponad miesiąc jesienią 2023 i wróciłam na trzy miesiące wiosną 2024.

Dużo więcej o Syrakuzach:

Mesyna

Miastem – wrotami Sycylii jest oczywiście Mesyna, pomijana przez większość turystów przylatujących samolotem do Palermo lub do Katanii. Mesyna nie jest specjalnie interesująca, większość jej zabytków została kompletnie zniszczona w czasie trzęsienia ziemi w 1908 roku. Jednak warto tu przyjechać właśnie dla Caravaggia. W posiadaniu Muzeum Regionalnego są dwa dzieła tego słynnego malarza.

Wskrzeszenie Łazarza to obraz olejny o wymiarach 380 x 275 cm, namalowany w 1609 roku. Przedstawia epizod z Ewangelii św. Jana.
Po ucieczce z Malty na Sycylię i początkowym pobycie w Syrakuzach Caravaggio przeniósł się do Mesyny. W 1609 roku otrzymał od bogatego genueńskiego kupca Giovanniego Battisty de’ Lazzari zlecenie wykonania obrazu ołtarzowego do głównej kaplicy nieistniejącego dziś kościoła Padri Crociferi.

Obraz jest imponujący, a realizm przedstawionej sceny poraża patrzącego. Na nagie ciało Łazarza pada światło, podczas gdy górna połowa obrazu jest ciemna, podobnie jak postać Chrystusa, który wskazuje palcem na umarłego i go wskrzesza. Caravaggio sportretował się na tym obrazie – to mężczyzna ze splecionymi rękami, ten nad palcem wskazującym Chrystusa.

Drugim dziełem Caravaggia w mesyńskim muzeum jest równie zachwycający Pokłon pasterzy. Artysta namalował go również w roku 1609. Obraz ma wymiary 314 x 211 cm.

Praca powstała na zamówienie rady miasta dla kościoła Santa Maria della Concezione, prowadzonego przez ojców kapucynów. W zamian rada obiecała artyście tysiąc skudów, jedną z najwyższych sum w jego karierze.

Przedstawiona scena rozgrywa się w stajni: Maria, wyczerpana podróżą i porodem, półleży na ziemi, trzymając w ramionach śpiące dziecko. Przed nimi św. Józef i pasterze, a w tle, niemal monochromatycznie ukazane są zwierzęta – wół i osioł. I tu również podziwiamy światło padające na postać Marii, światło, którego nikt inny nie umiał tak namalować.

Muzeum regionalne znajduje się przy Viale della Libertà, 465. Czynne jest w godzinach 9-19, we wszystkie dni tygodnia, bilet wstępu kosztuje 8 euro.

W Mesynie znajduje się stacja kolejowa, można tu dotrzeć pociągiem z Rzymu – wagony płyną promem przez Cieśninę Mesyńską. Jeśli przylatujemy samolotem na Sycylię (lotniska z lotami z Polski znajdują się w Palermo, Katanii, Trapani), to podobnie do Mesyny można przyjechać pociągiem lub wypożyczonym samochodem.

Inne dzieła Caravaggia oglądałam w Rzymie, w Prato, dla tego artysty wybrałam się również na Maltę – co skończyło się zamieszkaniem na wyspie Gozo na dłużej… Czy też odbywacie podobne podróże, śladami artysty lub kogoś innego, kto Was fascynuje?

Najlepsze na Booking.com noclegi na Sycylii

Rzym, Palazzo Barberini
Wielka wystawa dzieł Caravaggia – od 7 marca do 6 lipca 2025

Zapowiadana jest jako jeden z najważniejszych i najambitniejszych projektów poświęconych temu słynnemu artyście. Wystawione zostaną, m.in.:
– portret Maffeo Barberiniego – dostępny dla publiczności po raz pierwszy po ponad sześćdziesięciu latach od jego ponownego odkrycia;
– „Ecce Homo” z Muzeum Prado w Madrycie;
– „Święta Katarzyna” z Muzeum Thyssen-Bornemisza w Madrycie;
– „Marta i Maria Magdalena” z Detroit Institute of Arts;
– „Męczeństwo św. Urszuli” z Neapolu, uważany za ostatni obraz namalowany przez Caravaggia.
Bilet normalny kosztuje 18 €. Więcej info na stronie galerii.